Tài sản thế chấp là gì? Phân loại các tài sản thế chấp

Định nghĩa về thế chấp tài sản là gì?

Theo Điều 317 của Bộ Luật Dân Sự năm 2015, quy định về xử lý tài sản thế chấp được định nghĩa là việc bên thế chấp sử dụng tài sản của mình để đảm bảo việc thực hiện nghĩa vụ mà không chuyển giao tài sản đó cho bên nhận thế chấp. Tài sản này có thể được bên thế chấp giữ lại hoặc được thỏa thuận để giao cho một bên thứ ba giữ tài sản thế chấp.

Theo quy định, tài sản thế chấp thường là những tài sản có giá trị cao được sử dụng trong các giao dịch nhằm thể hiện sự thiện chí và đảm bảo việc trả nợ của người vay. Trong quá trình vay tiền, người vay có thể tiếp tục sử dụng tài sản này cho mục đích kinh doanh, sử dụng cá nhân hoặc cho mượn.

Định nghĩa về tài sản thế chấp là gì?

Tài sản thế chấp có thể bao gồm nhiều loại, từ bất động sản đến xe cộ,... Thường là các tài sản có giá trị cao, được đánh giá và xác nhận bởi các chuyên gia.

Trong thực tế, tài sản thế chấp có vai trò đặc biệt:

• Là căn cứ để xác định hạn mức vay.
• Đây là một yếu tố quan trọng đối với ngân hàng để đánh giá tinh thần trách nhiệm và khả năng chi trả của người vay.
• Đảm bảo quyền lợi của cả bên cho vay và bên vay.

Một số đặc điểm pháp lý của thế chấp là gì?

Đặc điểm pháp lý của hợp đồng thế chấp tài sản cụ thể như sau:

Đối tượng thế chấp tài sản

Thế chấp áp dụng cho một loạt các tài sản, quyền tài sản, giấy tờ có giá trị, bao gồm cả tài sản hiện có và tài sản dự kiến hình thành trong tương lai, cũng như tài sản đang trong quá trình cho thuê hoặc cho mượn. Việc sử dụng toàn bộ hoặc một phần của tài sản để thế chấp có thể được thỏa thuận giữa các bên. 

Chủ thể trong quan hệ thế chấp

Các chủ thể bao gồm bên thế chấp, tức là bên có nghĩa vụ sử dụng tài sản để bảo đảm thực hiện nghĩa vụ của mình và bên nhận thế chấp, tức là bên có quyền nhận được sự bảo đảm. Đáng lưu ý, trong một số tình huống, bên thế chấp không nhất thiết phải là bên có nghĩa vụ mà có thể là một bên thứ ba thực hiện thế chấp để đảm bảo cho bên có nghĩa vụ.

Những đặc điểm pháp lý của hợp đồng vay tiền có thế chấp tài sản

Hình thức thế chấp

Pháp luật quy định rằng thế chấp phải được thực hiện thông qua văn bản, có thể làm riêng biệt hoặc được ghi chú trong hợp đồng gốc. Việc ghi chú này có thể diễn ra dưới dạng điều khoản bổ sung hoặc có thể được tạo ra thành một văn bản riêng biệt, được coi là một phụ lục đối với hợp đồng chính. Trong một số trường hợp, như với bất động sản và tài sản có giá trị lớn như ô tô, pháp luật yêu cầu việc công chứng hoặc xác nhận bằng văn bản cho thế chấp.

*** Cùng tìm hiểu Quy định về tài sản đảm bảo của ngân hàng

Phân loại các tài sản thế chấp phổ biến hiện nay

Dưới đây là các loại tài sản thế chấp phổ biến hiện nay mà bạn có thể tham khảo qua như sau:

Loại tài sản thế chấp hữu hình và vô hình

Tài sản hữu hình là những vật phẩm mà chúng ta có thể nhìn thấy, cầm nắm và cảm nhận sự tồn tại của chúng thông qua các giác quan cơ thể.

Tài sản vô hình bao gồm các thông tin và kiến thức về các quyền liên quan đến tài sản. Một số loại tài sản vô hình bao gồm quyền sở hữu trí tuệ, quyền đòi nợ và quyền yêu cầu thanh toán phát sinh.

Việc xác định loại tài sản thế chấp giúp cho bên liên quan chuẩn bị đầy đủ tất cả các loại tài liệu và giấy tờ cần thiết để chứng minh quyền sở hữu tài sản thế chấp khi xác nhận hợp đồng. Phân biệt giữa hai loại tài sản này có ý nghĩa quan trọng trong việc xử lý tài sản thế chấp khi hết thời hạn, đặc biệt là khi bên vay không thực hiện đúng nghĩa vụ của mình. Trong trường hợp tài sản hữu hình, chúng có thể được bán đấu giá hoặc bên cho vay có thể thu lại tài sản đó.

Loại tài sản thế chấp bất động sản

Trong phân loại điển hình của tài sản thế chấp, ta có thể dựa vào đặc điểm di dời của sản phẩm để phân loại và phương pháp loại trừ được áp dụng.

Bất động sản bao gồm những tài sản gắn liền với đất đai như nhà ở, công trình xây dựng và các loại tài sản khác được cố định tại một vị trí. Tất cả các tài sản còn lại được xem là động sản. Bên thế chấp có thể chọn lựa giữa bất động sản và động sản để thế chấp. Dựa trên lựa chọn đó, bên nhận thế chấp sẽ thực hiện quyền truy đòi của mình theo phân loại tài sản tương ứng.

Loại tài sản hiện có hoặc hình thành trong tương lai

Cách phân loại tài sản dựa trên thời điểm mà chúng được tạo ra và thời điểm quan trọng để xác định quyền sở hữu đối với tài sản thế chấp là một quy trình quan trọng trong ngành tài chính. Cụ thể, tài sản được phân loại như sau:

• Những tài sản chưa tồn tại hoặc chưa được hình thành tại thời điểm hiện tại, nhưng có thể được dự kiến sẽ hình thành trong tương lai.
• Các tài sản đã được tạo ra và tồn tại tại thời điểm giao dịch, nhưng quyền sở hữu của chúng không được công nhận cho đến một thời điểm sau đó được xác định trong hợp đồng hoặc quy định pháp lý.

Loại tài sản có đăng ký quyền sở hữu hoặc chưa đăng ký quyền sở hữu

Trong quản lý tài sản của nhà nước, chúng ta có thể phân loại thành hai loại: tài sản đã có đăng ký quyền sở hữu và tài sản chưa có đăng ký quyền sở hữu. Phân loại này được thực hiện thông qua phương pháp loại trừ.

Tài sản đã có đăng ký quyền sở hữu bao gồm các loại bất động sản và phương tiện giao thông như quyền sử dụng đất, công trình xây dựng, nhà ở, máy bay, tàu thuyền, ô tô,... và một số quyền sở hữu công nghiệp khác.

Tìm hiểu quyền và nghĩa vụ của các bên có tài sản thế chấp và bên nhận tài sản thế chấp

Đối với bên có tài sản thế chấp

Quyền:

• Các hoạt động khai thác công năng của tài sản, như hưởng lợi nhuận từ tài sản (trừ trường hợp có thỏa thuận khác với bên nhận thế chấp), đầu tư để tăng giá trị của tài sản và việc nhận lại tài sản cùng các giấy tờ liên quan, cũng như toàn quyền quyết định về tài sản sau khi đã hoàn thành nghĩa vụ hoặc thay thế nghĩa vụ bảo đảm bằng tài sản khác, đều là các hoạt động liên quan đến tài sản thế chấp.
• Các hoạt động như bán, thay thế hoặc trao đổi tài sản cũng như khi tài sản là hàng hóa luân chuyển, khi thu được tiền thanh toán, tài sản hình thành từ số tiền thu được, tài sản thay thế hoặc trao đổi sẽ trở thành tài sản thế chấp.
• Các hoạt động bán, trao đổi hoặc tặng tài sản thế chấp không phải là hàng hóa luân chuyển trong sản xuất kinh doanh phải được bên nhận thế chấp đồng ý.
• Việc cho thuê hoặc cho mượn tài sản thế chấp cũng phải thông báo với bên thuê về việc đã thế chấp tài sản.

Nghĩa vụ:

• Chuyển giao giấy tờ liên quan đến tài sản cho bên nhận thế chấp.
• Bảo quản và giữ gìn tài sản trong suốt quá trình thế chấp.
• Ngừng hoặc khắc phục việc khai thác tài sản nếu có nguy cơ giảm giá trị hoặc mất giá trị trong quá trình thế chấp.
• Sửa chữa hoặc thay thế tài sản thế chấp bằng tài sản khác (nếu tài sản thế chấp ban đầu bị hỏng hoặc tổn thất).
• Cung cấp thông tin chính xác về tình trạng của tài sản cho bên nhận thế chấp.
• Thông báo rõ ràng và đầy đủ về quyền của bên thứ ba đối với tài sản.
• Không được thực hiện các hoạt động như bán, thay thế, trao đổi hoặc tặng tài sản thế chấp.

Quyền và nghĩa vụ của các bên tài sản thế chấp

Đối với bên nhận tài sản thế chấp

Quyền:

• Tiến hành kiểm tra và đánh giá trực tiếp tình trạng của tài sản mà không ảnh hưởng đến việc hình thành, sử dụng hoặc khai thác tài sản.
• Yêu cầu cung cấp thông tin chi tiết về tình trạng thực tế của tài sản.
• Yêu cầu bên thế chấp đảm bảo an toàn và bảo quản giá trị của tài sản.
• Thực hiện các thủ tục cần thiết để đăng ký thế chấp.
• Yêu cầu bàn giao tài sản và thực hiện xử lý theo quy định của pháp luật.
• Bảo quản các giấy tờ liên quan đến tài sản.

Nghĩa vụ:

• Hoàn trả lại giấy thế chấp tài sản nguyên vẹn và đầy đủ cho người thế chấp sau khi quá trình thế chấp kết thúc.
• Thực hiện mọi thủ tục cần thiết để xử lý tài sản theo đúng quy định của pháp luật.

Nguyên tắc xử lý tài sản thế chấp là bất động sản

Dưới đây là một số nguyên tắc khi xử lý các loại tài sản thế chấp đặc biệt là bất động sản mà bạn không nên bỏ qua như sau:

• Xử lý cả quyền sử dụng đất và tài sản gắn liền với đất trong trường hợp quyền sở hữu đất và tài sản gắn liền với đất thuộc về người thế chấp.

• Trong trường hợp quyền sử dụng đất thuộc về bên thế chấp và tài sản gắn liền với đất thuộc về một chủ thể khác, khi tài sản thế chấp là quyền sử dụng đất, người nhận chuyển nhượng quyền sử dụng đất sẽ thừa kế các quyền và nghĩa vụ của người chuyển nhượng đối với người có quyền bề mặt trên khu vực đất đã được chuyển nhượng.

Những nguyên tắc xử lý tài sản thế chấp là bất động sản

• Trong trường hợp quyền sử dụng đất thuộc về một chủ thể và tài sản gắn liền với đất thuộc về người có quyền bề mặt, nếu tài sản thế chấp là tài sản gắn liền với đất, người nhận chuyển quyền sở hữu tài sản gắn liền với đất sẽ thừa kế quyền và nghĩa vụ của người có quyền bề mặt đối với người sử dụng đất.

• Quá trình thế chấp tài sản kết thúc khi tài sản thế chấp đã được xử lý, thế chấp bị hủy bỏ hoặc thay thế bằng biện pháp bảo đảm khác hoặc nghĩa vụ được bảo đảm bằng thế chấp đã được hoàn thành.

Vai trò của tài sản thế chấp là gì?

Thế chấp đóng vai trò quan trọng trong các giao dịch tài chính như vay mượn tiền, cho vay và các hợp đồng tài chính khác như sau:

• Bảo đảm khoản vay: Thế chấp được sử dụng như một tài sản để đảm bảo rằng bên cho vay sẽ được hoàn lại số tiền vay trong trường hợp người mượn không thể hoặc không muốn trả nợ. Nếu người mượn không thực hiện nghĩa vụ trả nợ, bên cho vay có quyền thu hồi tài sản thế chấp và bán nó để thu hồi số tiền vay chưa được trả.

• Giảm rủi ro cho bên cho vay: Thế chấp là một cơ chế tăng cường tính an toàn cho bên cho vay, từ đó giảm thiểu rủi ro khi người vay không thực hiện trách nhiệm trả nợ. Bằng cách này, bên cho vay có thể sử dụng tài sản thế chấp để đền bù cho khoản vay chưa được thanh toán, bảo vệ tài chính của họ và đảm bảo rằng các khoản vay sẽ được thực hiện đúng đắn.

• Ảnh hưởng đến điều kiện vay: Việc cung cấp tài sản thế chấp có thể có ảnh hưởng đáng kể đến các điều kiện vay, bao gồm cả mức lãi suất và số tiền có thể vay được. Khi người vay cung cấp tài sản thế chấp có giá trị và đáng tin cậy, điều này có thể giúp họ thương lượng được mức lãi suất thấp hơn và mức vay cao hơn.

• Đa dạng hóa nguồn tài chính cho bên cho vay: Thế chấp cung cấp một nguồn tài chính phụ trợ cho bên cho vay. Trong trường hợp người mượn không thực hiện nghĩa vụ trả nợ, bên cho vay có thể sử dụng tài sản thế chấp để thu hồi số tiền vay. 

Một số ví dụ về tài sản thế chấp hiện nay

Dưới đây là một số ví dụ về các tài sản phổ biến được sử dụng làm tài sản thế chấp trong các giao dịch:

• Bất động sản: Bao gồm nhà ở, căn hộ, đất đai, hoặc bất kỳ tài sản bất động sản nào khác. Người vay cung cấp quyền thế chấp tài sản này để đảm bảo việc thanh toán khoản vay. Trong trường hợp không trả nợ, ngân hàng có thể tịch thu và bán tài sản để thu hồi số tiền vay.
• Chứng khoán: Gồm cổ phiếu, trái phiếu, quỹ đầu tư hoặc giấy chứng nhận vốn. Các tài sản này có thể được thế chấp để bảo đảm khoản vay. Trong trường hợp không trả nợ, người cho vay có thể bán chứng khoán để thu hồi số tiền vay.
• Xe ô tô: Bao gồm mọi loại phương tiện giao thông như xe hơi, xe tải và các loại khác. Người vay cung cấp quyền thế chấp xe để đảm bảo việc thanh toán nợ. Trong trường hợp không trả nợ, người cho vay có thể tịch thu và bán xe để thu hồi số tiền vay.
• Tiền gửi ngân hàng: Bao gồm tiền gửi tiết kiệm hoặc tài khoản ngân hàng. Các khoản tiền này có thể được thế chấp để đảm bảo việc vay vốn. Trong trường hợp không trả nợ, ngân hàng có thể sử dụng tiền gửi để trừ nợ.
• Thiết bị công nghiệp: Trong các giao dịch thương mại hoặc vay vốn cho doanh nghiệp, các thiết bị công nghiệp như máy móc, thiết bị sản xuất hoặc dụng cụ công nghiệp cũng có thể được thế chấp. Nếu doanh nghiệp không thể trả nợ, tài sản này có thể bị tịch thu và bán để thu hồi số tiền vay.

Bạn vừa cùng UNLOCK DREAM HOME tìm hiểu về tài sản thế chấp là gì, cũng như quy định về phân loại tài sản và quyền nghĩa vụ của các bên liên quan. Đây là thông tin quan trọng đối với các khoản vay thế chấp ngày nay. Hãy lưu ý những thông tin này để thực hiện quyền và nghĩa vụ của mình một cách đầy đủ nhé!